قوه ي مقننه و پايه ي قانون گذاري در جمهوري اسلامي ايران مبتني بر دو محور است :

? - مجلس شوراي اسلامي

? - شوراي نگهبان

محور اصلي حاکميت ملت در نظام جمهوري اسلامي ايران ؛ نمايندگاني هستند که به انتخاب مردم وارد مجلس شوراي اسلامي مي شوند. قوه ي مقننه زير نظر « ولي امر » قرار گرفته و « شوراي نگهبان » مصوبات آن را کنترل مي کند. اين کنترل به منظور تطابق مصوبات مجلس مبتني بر دو مقوله ي شرع و قانون است.

مراجع تصويب قانون در کشور

اساسي ترين وجه قانون گذاري در کشور به عهده ي مجلس شوراي اسلامي است که پس از تصويب آن در مجلس و تاييد آن در شوراي نگهبان لازم الاجرا مي شود. هرچند براي تصويب قانون در کشور مراحل ديگري نيز پيش بيني شده است . از جمله جايگاه هاي تصويب قانون مي توان موارد زير را نام برد :

? - تصويب قانون با راي مستقيم مردم که همه پرسي ( رفراندوم ) ناميده مي شود.

? - وضع قانون خاص به وسيله ي « اولين فقهاي شوراي نگهبان » که زمان آن پايان يافته استو موضوع مربوط به اولين سري وضع قوانين بوده است.

? - وضع قانون به وسيله ي مجلس خبرگان رهبري در موارد خاص.

? - وضع قانون موقت و آزمايشي از طرف کميسيون هاي داخلي مجلس که به تاييد شوراي نگهبان هم رسيده است.

? - تصويب اساسنامه ها به عنوان قانون از جانب کميسيون هاي داخلي مجلس به صورت دائم.

? - تصويب دائمي اساسنامه ي سازمان ها ؛ شرکت ها ؛ موسسات دولتي و يا وابسته ي به دولت از جانب دولت و با اجازه ي مجلس.

ارکان قوه ي مقننه

قوه ي مقننه داراي دو رکن اصلي است :

? - مجلس شوراي اسلامي مرکب از ??? نماينده که به طور مستقيم و با راي مخفي و براي مدت ? سال انتخاب مي شوند.

? - شوراي نگهبان که مرکب از ? نفر فقيه و ? نفر حقوقدان است که براي مدت ? سال و با ترتيبي خاص به عضويت اين شورا در مي آيند.

ترکيب مجلس شوراي اسلامي

قوه ي مقننه ي جمهوري اسلامي ايران از مجلس واحدي به نام مجلس شوراي اسلامي تشکيل شده است و شوراي نگهبان مکمل اين مجلس است و در واقع رکن اساسي مجلس واحد کشور ؛ شوراي نگهبان است.

تعداد نمايندگان مجلس

طبق اصل اصلاح شده ي ?? قانون اساسي تعداد نمايندگان مجلس شوراي اسلامي ??? نفر است. در اين اصل تصريح شده است که از سال ?? و بعد از هر ده سال و حداکثر به تعداد بيست نماينده ي ديگر مي تواند به تعداد نمايندگان اضافه شود . شرط و مبناي افزودن نماينده نيز به عوامل انساني ؛ سياسي ؛ جغرافيايي و نظاير آن است. در اين افزايش سهميه تا بيست نفر سهمي براي اقليت ها ديده نشده است.

ترکيب نمايندگان مجلس

از سراسر کشور و از شهر و روستا و به تناسب جمعيت تعداد نمايندگان هر منطقه ؛ با تعين حدود هرمنطقه مشخص شده است. بر اين اساس ??? منطقه هرکدام يک نماينده ؛ ?? منطقه هر کدام دو نماينده ؛ ? منطقه هرکدام سه نماينده ؛ ? منطقه هر کدام پنج نماينده ؛ ? منطقه شش نماينده و بالاخره منطقه ي تهران با سي نماينده تعين شده است. علاوه بر اين مناطق اقليت هاي مذهبي کشور جمعا داراي ? نماينده هستند. سهم نمايندگان اقليت به اين ترتيب است : زرتشتيان يک نماينده ؛ مسيحيان آشوري و کلداني يک نماينده ؛ کليميان يک نماينده ؛ مسيحيان ارمني جنوب يک نماينده و مسيحيان ارمني شمال يک نماينده دارند. اقليت هاي مذهبي مي توانند به نمايندگان اقليت خود و يا ديگر نمايندگان غير اقليت منطقه راي دهند .

مشخصات انتخابات مجلس شوراي اسلامي

طبق اصل ?? قانون اساسي « مجلس شوراي اسلامي از نمايندگان ملت که به طور مستقيم و با راي مخفي انتخاب مي شوند تشکيل مي شود » . به اين ترتيب انتخابات مجلس:

عمومي ؛ مستقيم و با راي مخفي ؛ در اکثر نقاط ( ??? منطق ) فردي و دربعضي نقاط جمعي و با اکثريت نسبي خاص و هر چهار سال يک بار انجام مي شود و شرکت در انتخابات « اختياري » است.

عمومي بودن انتخابات بدان معناست که در هر حوزه ي انتخابيه ؛ کليه ي اشخاصي که واجد شرايط راي دادن هستند ؛ مي توانند به يک يا چند کانديداي آن حوزه ي انتخابيه راي دهند.

انتخابات مسقيم ؛ يعني راي دهندگان بلا واسطه نمايندگان را انتخاب مي کنند.و سرنوشت انتخابات را ميزان راي مردم مشخص مي کند.

انتخابات با راي مخفي يعني اين که ؛ راي دهنده آزاد است نام هرکس را بخواهد در ورقه بنويسد و هيچکس نمي تواند در مقام تجسس و بازرسي بر آيد و برخلاف تمايل راي دهنده از راي او اطلاع حاصل کند. راي دهنده مي تواند به تعداد نفرات کانديداهاي آن حوزه ي انتخابيه راي بدهد و يا اسامي کمتر و يا بيشتري را بنويسد و يا علئمي بگذارد که راي باطل شود و يا اساسا ورقه راي سفيد را به صندوق بياندازد.

جمعي و فردي بودن انتخابات به اين معناست که در ??? نقطه ي تعين شده ؛ هرمنطقه فقط يک نماينده دارد و انتخابات فردي است اما در چند نقطه ي ديگر مثل تهران که ?? نماينده دارد ؛ انتخابات جمعي است.

اختياري بودن انتخابات نيز بدان معناست که هريک از افراد واجد شرايط حق شرکت در انتخابات را بدون هيچ اجباري دارد. او مي تواند انتخاب کننده و انتخاب شونده باشد و اگر هم در انتخابات شرکت نکرد مورد بازخواست قرار نمي گيرد. البته ممکن است در زمان انتخابات با اشاره ي ولي امر مسلمين و يا مراجع تقليد ؛شرکت در انتخابات به عنوان تکليف شرعي معرفي شود.

قانون انجام انتخابات قبل از پايان دوره ي قبل

در اصل ?? قانون اساسي و با لحني آمرانه اين جمله لحاظ شده است : « ... انتخابات هر دوره بايد پيش از پايان دوره ي قبل برگزار شود؛ بطوري که کشور در هيچ زماني بدون مجلس نباشد » .

شرايط و کيفيت انتخابات و مقررات آن

قانون اساسي در اصل ?? وارد جزئيات شرايط انتخاب شوندگان و انتخاب کنندگان و کيفيت انتخابات نشده و آن را موکول به وضع قانون کرده است.در اين راستا و در پي مصوبات مجلس و نظرات شوراي نگهبان ؛ اصول کلي مربوط به انتخابات مجلس را به نحو تفصيلي بيان کرده اند. در اين اصول کلي ؛ اصل عمومي بودن ؛ مسقيم بودن ؛ مخفي بودن ؛ اختياري بودن ؛ تحت نظر شوراي نگهبان انجام شدن انتخابات و همچنين شرايط انتخاب شونده ها و انتخاب کننده ها ؛ ممنوعيت ها و محروميت هاي موجود ؛ هيات هاي انجام دهنده ي انتخابات ؛ وضعيت مورد نياز در نظارت و بازرسي ؛ کيفيت و حدود تبليغات و اقداماتي که کانديداها و هواخواهان آنها در معرفي مي توانند انجام دهند ؛ به همراه جدول زمان بندي اين امور ؛ در مقررات آمده است .

بطور خلاصه قوانين انتخابات به دليل حساسيتي که دارند ؛ تمام وظايف و تکاليف و حقوق افراد و تشکيلات مربوط را در ارتباط با انتخابات از نقطه ي شروع تا انتها که معرفي انتخاب شوندگان به مجلس با اعتبارنامه است را در بر مي گيرد.